Bilge’nin Çin ile Mücadelesi ve Tonyukuk’un Stratejileri
“Ülkesi içinde huzur sağlayan Bilge, gözünü artık Çin’e dikti. Çin’i baskı altına almanın gerekliliğine inanıyor, T’ang İmparatoruna akınlar ve yağmalar yapmanın planlarını hazırlıyordu. Üstelik yıllar önce Çin’e gidip teslim olan ailelerin geri dönmesi üzerine gücü artmıştı. Fakat, tecrübeli devlet adamı Tonyukuk buna engel oldu. Uzun ömrüne, yaşadığı olaylara dayanarak, Bilge’yi etkilemeye çalıştı. Tonyukuk’a göre insanlar savaşla değil, barışla zenginleşirdi. Ayrıca Çin’e hücum etmenin fırsatı doğmamıştı. Haareket edebilecek durumda değillerdi. Bunun yanında Gök-Türk askerleri yeni bir araya toplanmıştı. Henüz zayıftı ve yorgunlardı. Kuvvetlenmeleri için en az üç yıldan fazla zaman lazımdı. Bu süre zarfında askerler beslenip, eski hallerini alabilirlerdi. Ancak ondan sonra harekete geçebilirlerdi. Bunun akabinde Bilge Kagan, şehirlerin etrafını duvar ve surlarla çevirttirmek istedi. Ayrıca tapınaklar da (Budist) inşa ettirecekti. Yani ülkede Budizmin gelişmesini desteklemek istiyordu. Yine Tonyukuk devreye girdi ve mümkün olmayacağını söyledi. Çünkü Türklerin insan ve hane sayıları çok azdı. Daha doğrusu Çinlilerin yüzde biri bile değildi. Buna rağmen Çinlilerle savaş meydanlarında savaşılıyor ve galip geliniyordu. Sular ve otlaklar takip ediliyor, bir yerde sürekli oturulmuyordu. Avcılık önemli bir meslek idi. Dolayısıyla savaş pratiği yapılıyordu. Eğer kuvvetli iseler saldırıp yağmalıyorlar, zayıf oldukları takdirde kaçıp, ormanların dağların arasına saklanıyorlardı. Çinlilerin askerleri her ne kadar çok ise kullanımsız, faydasız idiler. Yani eğitimsiz, pratiksiz oldukları için savaş meydanlarında bir üstünlük gösteremiyorlardı. Gök-Türklerin askerinin gücü ise büyük ölçüde hayat tarzına dayanmakta idi. Şayet surlu şehirler inşa edip içinde otururlarsa eski gelenekleri değişirdi. Neticede bir kere, yüz yüze gelince mağlup olunur, T’ang hanedanı tarafından ele geçirilirlerdi. Diğer taraftan ülkede Budizm propagandasına izin verilmesi ve bu dinin metotlarının uygulanmasına gelince, söz konusu dinin insanları zayıflatması söz konusu idi. Savaş halinde kuvvetli olmak gerekirdi ve Budizm Türklerin savaşçı karaktere sahip olmalarını önlerdi. Dolayısıyla Gök-Türk ülkesinde tatbik edilemezdi. Bilge Kagan, onun tavsiyelerini dinledikten sonra derinden etkilendi ve onun stratejilerinin hepsini kabul etti. Böylece Çin’e akın yapmaktan da vazgeçti. Üstelik elçi göndererek barış yapmayı teklif etti. Fakat T’ang hanedanının imparatoru Hsüan Tsung bunu kabul etmedi” (s. 369-370).
Taşağıl, Ahmet (2014). Gök-Türkler I-II-III, TTK Yayınları, Ankara.
Bilge Kağan Anıtı
Tonyukuk Yazıtı
Salutatorium 
Bir Cevap Yazın