Jules Verne – Doktor Ox’un Deneyi

Doktor Ox, topluca ve orta boylu bir adamdı; yaşına gelince… yaşını kestirmek oldukça zordu, uyruğunu da. Zaten bunun pek de önemi yok. Onun, Hoffmann’ın bir eserinden fırlamış gerçek bir eksantrik ve hiç kuşkusuz, Quiquendone sakinleriyle gülünç bir tezat oluşturan, sıcakkanlı ve coşkulu, garip bir insan olduğunu bilmek yeterli. Kendine ve doktrinlerine sarsılmaz bir güveni vardı. Sürekli gülümseyen yüzü, başı dik, omuzları gevşek bir halde rahat ve özgürce yürüyüşü, kendinden emin bakışları, geniş burun delikleri, havayı derin derin soluyan büyük ağzıyla, insanların hoşuna giden bir adamdı. Hayat dolu, capcanlıydı; vücudunun her parçası birbiriyle uyumluydu; damağında cıva ve ayaklarının altında yüzlerce iğne varmış gibi kıpır kıpırdı. Bu yüzden yerinde duramaz, hızlı hızlı konuşur, gereğinden fazla el kol hareketi yapardı.

Bu Doktor Ox, bütün bir kenti aydınlatmanın masrafını karşılayacak kadar zengin miydi peki?

Bunca harcamayı üstlendiğine göre, muhtemelen öyleydi; bu yersiz soruya verebileceğimiz tek cevap bu.

Doktor Ox, Quiquendone’a beş ay önce, Gédéon Ygéne adındaki, uzun kara kuru, zayıf, kibirli ama en az hocası kadar hayat dolu olan asistanıyla birlikte gelmişti.

Peki Doktor Ox neden kentin aydınlatması için teklif sunmuş ve masrafları üstlenmişti? Neden özellikle kendi kedine yaşayan Quiquendone’luları, bütün Flamanlar arasından bu Flamanları seçmişti; neden olağanüstü bir aydınlatma sisteminin sağlayacağı yararları onların kentine bahşetmek istiyordu? Bu bahaneyle in anima vili* yoluyla, bazı büyük fizyolojik deneylere mi girişmek istiyordu? Ne yapmaya çalışıyordu bu tuhaf adam? Bunu bilemiyoruz, çünkü Doktor Ox’un, kendisine körü körüne itaat eden asistanı Ygéne dışında sırdaşı yoktu.

Hiç olmazsa görünürde, Doktor Ox, buna büyük ihtiyaç duyan kentin aydınlatmasını işini üstlenmişti; “özellikle geceleri” diyordu komiser Passouf akıllıca. Böylece, aydınlatıcı gaz üretimi amacıyla bir fabrikaya inşa edilmişti. Gazometreler faaliyete geçmeye hazırdı ve kaldırımların altından geçen seck boruları, kısa bir süre sonra kamu binalarında ve hatta ilerleme yanlısı belli dostların özel konutlarında lamba şeklinde ışıyacaktı. (s.17-18)

VERNE, Jules (2017). Doktor Ox’un Deneyi, (çev. Alev Özgüner), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.