“Göçebe Türkler tarafından, en eski çağlardan beri yetiştirilen at, tekmil kültüre veçhe veren, en önemli bir âmildir. Atın ehlileştirilmesi olmadan eskiçağ ve erken ortaçağ’ın büyük ölçüdeki kavimler göçleri tasavvur dahi edilemezler.
Geniş bozkır bölgesinde eskiden iki çeşit yabanî at yaşıyordu. Her ikisi ancak son iki insan nesli zarfında ortadan kalktı. Bunlardan biri, Doğu-Asyaya kadar uzanan sahada yaşayan ağır, kemikli ve büyük başlı cinsti. Buna taki cinsi denir. Flor adlı bilgin bir taki cinsi yerine iki çeşit taki’den bahseder ve Batı-Avrupa’da taki cinsi sayılan atı, Moğolistan ve Cungarya’da yetişen prjevalski cinsinden ayırır. Bizce Batı-Avrupa cinsi ve bundan gelişen taki cinsler önemli değildir. Bozkır atlarının ikinci cinsi Orta Avrupa’dan Batı-Avrupa’ya kadar uzanan bölgede yetişmiştir; küçük cüsseli, hareketli tarpan cinsi at; bunların tesalübünden bugün tanıdığımız taki cinsler meydana gelmişlerdir.
Hunlar’da büyük ihtimalle taki cinsi at kullanıyorlardı. Macaristan’daki Avar mezarlarında ise Hanko, tarpan cinsi iskeletler buldu. Bu bilgine göre Macar atları da bu cinstendi: geniş alınlı, küçük ve narin başlı, keskin bakışlı, kuru sağrılı, çelik sinirli, canlı, ateşli ve genel olarak 1,40 m. yükseklikte olup çoğunlukla dört nala yürürler. Ahırı asla görmezler, soğuğa, sıcağa, yağmura ve rüzgâra dayanıklıdırlar. Nadiren yatar, umumiyetle ayakta uyurlar. Diğer bir mütalâaya göre IX. yüzyıldan önce Macarlar taki cinsi at kullanıyorlardı. Arkalarından gelen atlı-göçebe dalgaları: Kuman ve Moğollar tekrar taki cinsi atı getirdiler.
Nakil aracı yalnız ata inhisar etmiyordu. Erken Çin kaynaklarının bildirdiklerine göre, onların kuzey ve kuzeybatısında yaşayan göçebe kavimler, bilhassa Hiung-nu’lar deve, merkep, katır kullanıyorlardı. Bir Han çağı kaynağına göre, her yıl yapılan büyük kurban şenliklerinde at yarışlarından başka deve güreşleri de yapılırdı. Umumiyetle iki hörgüçlü deve bahis konusudur. Zira tek hörgüçlü deve Asya doğu yarısına daha geç sokulmuştur. Eberhard’a göre deve (eski Türkçe tebe) Çin’e Türkler vasıtası ile, en geç Han sülâlesi çağında girmiştir. İstitrad kabilinden, kuzeyde avcılığın büyük önem taşıdığı yerlerde ski (ayak kayağı)nın bir çok Altaylı kavimlerde ve bu meyanda Türk sayılan Basmil‘lerde ve Gök-Türklerin bir kısmında, kullanıldığını zikredelim.” (s. 51)
Rasonyi, Laszlo (1993). Tarihte Türklük, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
Taki (Takhi) Cinsi Atlar
Not: Her ne kadar Rasonyi, Taki cinsi atlar ile Prezewalski cinsi atlarının ayrıldığı noktalardan bahsetse de bugün, bu iki akraba tür aynı başlık altında ifade edilmektedir. Daha fazla okuma için tık tık.
Salutatorium 
Bir Cevap Yazın