“Yeri: Ankara, Ulus Meydanı
Tarihi: 24 Kasım 1927
Sanatçısı: Heinrich Krippel
Yaptıran: Yenigün Gazetesi’nin öncülüğünde Türk halkı tarafından
Seçici Kurul: Dönemin Türkiye Millet Meclisi ikinci başkanı olan Ali Fuad Paşa’nın başkanlığında otuz kırk kişiden oluşan bir anıt komisyonu oluşturulmuştu. Komisyonun umumi katipliğini İsmail Habib Bey yapıyordu.
Yapım Yeri: Viyane/ Birleşik Maden İşletmeleri
Malzeme: Heykel; bronz, Kaide; kırmızı taş ve mermer
Yazıtlar:
Ön cephede; Yeni Gün’ün teşebbüsü ve bütün milletin iştirakıyla zafer abidesi.
Türk milleti muzaffer istihlas ve istiklal cidalini ve m’uazzam asri inkılabatını en manidar remz ile en iyi ifade edecek şekli yukarıdaki hakiki timsalde buldu.
Başkumandan Gazi Mustafa Kemal 1927
Artık sine-i milletde, bir ferd-i mücahid olarak çalışacağım.
Erzurum 8 Temmuz 1332/1914
Sol cephede; Düşman ordusunu behemehal anayurdumuzun harim ismetinde boğarak naili halas ve istiklal olacağız.
6 Ağustos 1337/1921
Arka cephede; Bulunur kurtaracak bahtı kara maderini
12 Kanunusani 1337/1921
Sağ cephede; Düşmanın anasır-ı asliyesi imha edilmiştir. Ordular ilk hedefiniz Akdenizdir ileri!
Dumlupınar 1 Eylül 1338/1922
Tarihçe: ‘…Bizde heykel hayatı Krippel’le başlar. O, bizde heykel yapanların yalnız biri değil birincisidir. İlk abidevi heykeli yapan o amma, ona bu ilk heykeli yaptıranda Yunus Nadinin Ankaradaki Yeni Gün gazetesi oldu. Büyük zaferin ferdasında gazete ilk defa bir zafer abidesi yaptırmak için milletin cömertliğine müracaat etmişti. İlk heykelimiz bütçelerle değil mekteb yavrularından jandarma neferlerine kadar bütün halkın gönül cömerdliğiyile yapılmıştı.
Bundan on beş yıl evvel, 1922 de, o zaman Türkiye Millet Meclisi ikinci reisi olan Ali Fuad (Paşa) nın riyasetinde otuz kırk zattan mürekkeb bir abide komisyonu teşkil edilmişti ve bu satırları da yazan o komisyonun umumi katibliğini yapıyordu. Ankaranın Hakimiyetimilliye meydanındaki heykele yalnız bir san’at eseri gibi değil bir tarih gibi bakmalıyız.’ (Habib 1937:3)*
Tanım: Anıt, bir platform üzerine oturan uzun kenarları düz, kısa kenarları girinti-çıkıntılarla hareketlendirlimiş yukarıya doğru daralan dikdörtgen kaidelidir. Ön cephede, platformun iki ucunda birer savaşan asker figürü ve arka cephede, ortada bir kadın figürü vardır. Kaidenin üzerinde atlı Atatürk figürü yeralmaktadır.
Atatürk meşhur Sakarya atı üzerindedir. At dört ayağı üzerinde sakin bir biçimde durmaktadır. Mareşal üniformalı Atatürk iki eliyle atının dizginlerini tutmaktadır. Burada Atatürk zafer kazanmış kumandan kimliğiyle betimlenmiştir.
Ön cephede platformun iki ucunda asker figürleri vardır. Platformun sol ucundaki asker figürü, öne doğru eğilmiş sağ elini gözlerine siper etmiş uzakları gözler biçimde betimlenmiştir. Sol elinde, göğüs hizasında, ucunda süngü takılı tüfek taşımaktadır. Ayağında postal, külot pantolon ve dolak, üzerinde ceket ve sırt çantası, başında miğfer vardır. Platformun sağ ucundaki asker figürü diğeriyle aynı giysiyi giymektedir. Sağ elinde tuttuğu, ucu süngülü, tüfeğini yere dayamıştır. Sol kol yana açılmış, başı profilden betimlenmiştir. Bu iki Türk askeri savaşmaktadırlar. Arkada cephedeki şalvarlı kadın figürü ise sırtında mermi taşımaktadır. Türk kadınının Kurtuluş Savaşına katkısını simgelemektedir.
Kaidenin yan yüzlerinde, altlı üstlü, ikişer sıra halinde toplam dört, figürlü kompozisyon vardır. Kaidenin arka yüzünde ise sembolik bir betimleme yer almaktadır. Zafer Anıtı’nın kaidesinin yan yüzlerindeki kabartmalar dirk olarak, kaideye oyulmak suretiyle arka yüzdeki tasvir ise kazıma tekniğiyle oluşturulmuştur.
Sağ cephede bir pano içine alınmış ıltlı üstlü şerit halinde savaş kompozisyonu bulunmaktadır. Panonun alt sol köşesinde latin harfleriyle, alt sağ köşesinde Osmanlıca Krippel imzası okunmaktadır. Alt kısımdaki kompozisyonda ön düzlemde, üçü ayakta, ikisi oturur pozisyonda, asker giysili toplam beş erkek figürü yer almaktadır. Ayaktaki figürlerden, merkeze yakın bir yerde, frontal duruşta betimlenmiş olan Atatürk’tür. Sağ kolu yere paralel olarak öne doğru uzanmış, işaret parmağıyla uzakta bir noktayı göstermektedir. Merkezin hemen sağında, Atatürk’ün yakınında, profilden tasvir edilmiş iki figürden daha kısa boylu olanı İsmet İnönü, elinde harita tutan figür ise Fevzi Çakmak’tır. İnönü ve Çakmak, Atatürk’ün direktiflerini dinlemektedir. Kompozisyonın sağ ucunda ise yan yana oturan askerlerden her ikisinin de gözleri Atatürk’e odaklanmıştır. Biri elinde bulunan kağıt, kalemle direktifleri not alırken, diğeri telsiz ile bunları cepheye iletmektedir. Bu iki figür, olasılıkla, haberleşme subayıdır. Arka düzlemde, süvariler, onların gerisinde de piyadeler betimlenmiştir. Birbiri ardına sıralanmış bu askerler, taarruza hazır Türk ordusunu simgelemektedir.
Üst kısımda ise alttaki kompozisyonun devamı niteliğinde bir savaş sahnesi yer almaktadır. Mermiler, toplar ve ölülerin üzerinde iki farklı ülkenin askerleri çarpışmaktadır. Kompozisyonun sağ kısmında süngüleriyle taarruz halinde olan Türk askeri, sol kısmında bir yandan gerileyen ve teslim olan düşman askerleri görülmektedir. Her iki kompozisyonu çevreleyen dikdörtgen pano yukarıda, sivri kemerli bir niş ole son bulmaktadır. Bu nişin içinde bulutlar üzerinde ayyıldız betimlemesi vardır.
Kaidenin sol cephesinde anlatım devam etmektedir. Alt kısmındaki kompozisyonda kadınıyla erkeğiyle cepheye, kağnı arabası ve sırtlarında cephane taşıyan Türk köylüsü betimlenmiştir. Üst kısımda yer alan kompozisyonda Türk askerinin elinde Türk bayrağı dalgalanmaktadır. Bu kompozisyon zaferi simgelemektedir.
Kaidenin arka yüzünde ise kökleri ortada olan bir kırılmış ağaç ve o köklerin üzerinde yükselen yeni bir fidan daha alçak kabartma olarak yapılmıştır. Bu betimleme sembolik bir anlatım taşımaktadır. Yıkılan ağaç, Osmanlı imparatorluğunu, onun kökleri üzerinde filizlenen fidan ise genç Türkiye Cumhuriyetini sembolize etmektedir” (s. 40-44).
*İsmail Habib, 19 Mayıs Münasebetile: Samsundaki Heykel, Cumhuriyet, 19 Mayıs, s.3
Osma, Kıvanç (2003). Cumhuriyet Dönemi Anıt Heykelleri (1923-1946), AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
Salutatorium 
Bir Cevap Yazın