Bumın Kagan Devri (542-552)
“552 yılının baharında Bumın beklenmedik bir şekilde Juan-juanlara saldırdı. Huai-huang’ın kuzeyinde büyük bir bozguna uğrayan Juan-juanların reisi A-na-kui savaş meydanında kendini öldürdü. Arta kalan Juan-juanların büyük bir kısmı, A-na-kui’in oğlu An-lo-ch’en, kardeşi Teng-chu ve Teng-chu’nun oğlu K’u-t’i diğer küçük şefler kendilerine bağlı boylarla birlikte Kuzey Ch’i devletine sığındılar. Onlarla birlikte gitmeyenler ise Teng-chu’nun ikinci oğlu T’ie-fa’yı reis yaptılar.
Kazandığı bu büyük zaferden sonra Bumın, İl Kagan unvanını aldı. Böylece 552 yılında Gök-Türk devleti bağımsızlığına tam olarak kavuşmuştu. Bir başka ifade ile resmen kurulmuş oluyordu. Dört yüzlü yılların başında Juan-juan hükümdarı She-lun, Kagan unvanını kullanmaya başladığı için, Bumın da Juan-juanların yerini aldığından, ‘kağan’ unvanını almıştır. Ancak, o, milattan evvel Büyük Hun İmparatorluğundan beri kullanılan Türkçe ‘İl (devlet)’ (belki illig) kelimesiyle beraber kullanılmıştı. Böylece ‘İl’in kaganı’ yani devletin hükümdarı mertebesine yükselmiş olduğunu göstermektedir. Eşinin unvanı da Hatun (K’o-ho-tun) oldu. Kaynaklarımız bu hadiseyle ilgili çok enteresan noktaya temas etmektedir; Bumın’ın İl Kagan unvanını alışı, Büyük Hun İmparatorluğuna bağlanmakta kagan unvanı, Hunların hükümdarlık ünvanı Ch’an-yü ile aynileştirilmektedir. Gök-Türklerin, yerlerini aldıkları Moğol Juan-juanlar yerine, Hunlara bağlanmaları her ikisinin de Türk olmasından kaynaklanmaktadır.
Bumın hakkında, Juan-juanları yendikten ve İl Kagan unvanını aldıktan sonra herhangi bir malumata tesadüf edilmemektedir. Bütün kaynaklar bu konuda yetersiz kalmakta ve devletin kuruluşundan hemen sonra öldüğü neticesine varılmaktadır” (s. 22-23).
Taşağıl, Ahmet (2014). Gök-Türkler I-II-III, TTK Yayınları, Ankara
Salutatorium 
Bir Cevap Yazın