Aristoteles – Birinci Çözümlemeler

“O halde her bir tasımla ilgili öncülleri şöyle seçmek gerekir: İlkin konusunu, tanımlarını ve nesnesinin özelliklerini, bundan sonra nesnenin yüklendiklerini ve yine nesnenin uyuştuklarını ve nesnede bulunmaları olası olmayanları. Ne ki kendilerinde nesnenin bulunması olası olmayanları seçmek gerekmez: Nitekim olumsuz önerme evrilebildiğine göre onunla sözü edilenlerin aynı şeyler olması söz konusu olacaktır. Nesneye yüklenenler arasında nesnede bulunanları, özellikler ile ilinekler olarak yüklenenleri, bu sonunculardan da sanı ile doğru olarak yüklenenleri ayırmak gerekir. Bunlardan ne kadar çok elde edilirse o kadar çabuk sonuca ulaşılabilecek, ne kadar doğru olanları elde edilirse o kadar güçlü bir tanıtlama yapılabilecek.

Nesnenin kimine yüklenenleri değil nesnenin bütününe yüklenenleri seçmek gerekir; sözgelişi kimi insana değil her insana yükleneni; nitekim bir tasım tümel öncüllerden oluşur. İmdi bu belirsiz olursa öncülün tümel olup olmadığı açık olmaz, bu belirliyse açık olur. Benzer tarzda, söylenen nedenden ötürü, nesnenin kendisinin, bütününe yüklendiklerini seçmek gerekir. Ne ki nesneye yükleneni bütün olarak almak gerekmez; dediğim, sözgelişi her canlının insanla veya her bilginin müzikle uyuşması değil, yalnızca daha önce öne sürdüğümüz gibi saltık anlamda uyuşması; nitekim ötekisi yararsız ve olanaksızdır; sözgelişi her insanın her canlı olması veya adaletin her iyi olması. Sadece yüklenilen için ‘hepsi’ denebilir. Yüklenenlerini almak gereken özne başka bir şey tarafından içerildiğinde, böylelerinde tümellik bakımından yüklenen veya yüklenmeyenleri seçmek gerekmez (nitekim böylelerinde içerilenler alınmıştır: Canlıya yüklenen insana da yüklenir, yüklenmeyenlerde de bu böyle), ne ki her birine özgü yüklenenleri almak gerekir; çünkü türe özgü yüklenenler cinsin dışındadır; nitekim farklı türlere özgü yüklenenlerin farklı olmaları zorunlu. O halde içerilenin yüklendiğini tümellik bakımından seçmek gerekmez; sözgelişi canlı bakımından insanın yüklendiği, çünkü canlı insanla uyuşuyoyrsa, insanın yüklendiklerinin hepsiyle de uyuşması zorunlu, ama bunları seçmek insanın yüklendiklerini seçmekten daha uygun. Nesneye yüklenenleri ve nesnenin yüklendiklerini bütünsel kaplamıyla alındığında tasım da hepsi veya kimi bütünsel kaplamlarıyla alındığında tasım da hepsi veya kimi bütünsel kaplamıyla alınmış öncüllerden oluşur; çünkü her bir tasımın sonucu ilkelerine benzer. Öte yandan her nesneye yüklenenleri seçmek gerekmez: Bunlardan bir tasım oluşmayacaktır. Bunun nedeni ileride açık olacak” (s. 101-103).

Aristoteles (1998). Birinci Çözümlemeler, (çev. Ali Houshiary), Dost Kitabevi, Ankara.