“Mükerreren karşı karşıya kaldığımız Derrida ve İbni Arabi’nin sonsuz hermenötiği arasındaki temel fark aslında mesajın sorusuna dayanmaktadır. Hermenötik kelimesinin (etimolojisini hatırlarsak, peygamber [Tanrı’nın haberini taşıyan]Hermes’ten geliyor) tam temelinin içine kurulmuş, bir varlıktan diğerine tek, spesifik bir şey söylemek için gönderilmiş bir mesaj olarak metin düşüncesi Derrida’nın hahamsal/Rousseaucu yorumlamadan hoşlanmamasına açıklamaktadır -bu anlayış yorumu (Alan Bass’ın zeki ifadesini kullanarak) ‘asli bir hakikate doğru maalesef zorunlu bir yol olarak’ görmektedir. Başka bir ifadeyle, iki türlü yorumcu vardır; şairler ve hahamlar. ‘Üstün olan Tanrı’nın veya silinmiş bir yazarın ortadan kayboluşunun’ sonsuza dek farkında olmayan haham, hala kökeni araştırmakta, hala anlamı geri kazanmayı denemekte, hala metni esasında mektup kabilinden terimlerde belirli bir yerde belirli bir mesaj olarak görmektedir. Diğer taraftan Derrida’nın şairi metnin sırrını, dipsiz boşluk olduğunu en sonunda anlamaktadır; önündeki sembol dolu kağıdın ‘ne doğal bir mevkiye ne de doğal bir merkeze sahip olduğunun’ (ni lieu ni centre naturels) farkına varmaktadır. Burada Fransız varoluşçularının hatırasına, Derrida’daki metne verilen ‘sahici’ bir cevaptan bahsedebiliriz; poetik okumalar hahamsal olanın aksine okuma eyleminde belirli bir boşluk ile karşılaşmakta ve onu tasdik etmektedir. Onlar rehberin yokluğundan korkmamaktadır.
Eğer hermeneötik, bir metnin tamamen ötekisine [tout autre] ulaşma girişimi olarak anlaşıldıysa, Derrida’nın ‘yazmanın fenomenolojisi imkansızdır’ diye hissetmesinin ve şairlerin metnin ‘temeline’ ulaşmak ve böylece onun ‘doğru anlamını, sahici ve asli anlamını’ (le sens veritable… le sens authentique et orginiel) tesis etmek için Husserlci bir arzuya sahip olmamalarının nedenini anlayabiliriz. Haham tarafından reddedilen metnin mutlak yüzeyselliği şair tarafından kucaklanmaktadır…
…Derrida, hangi yolun seçilecek yol olduğuna dair aslında herhangi bir şart koşmamasına rağmen, her bir yolu tanıtmak için kullandığı kelime seçimi, herhangi bir öneriyi gereksiz kılar. Bu dikkat çekici mukayesede; kilitsiz veya deşifre edilmiş şeyler olarak metnin ‘müteessir, negatif, nostaljik, suçlu, Rousseaucu’ anlayışı ile metafiziğin semantik çıkmaz sokağına değil, ‘izin yeni ufuklar açan macerasına’ götüren metnin ‘keyifli’, ‘Nietzscheci’, ‘aktif’ olumlanması kıyaslanmaktadır. Başka bir deyişle; Derrida hahamın oyunu sonlandırıyormuş gibi gözüken sıkıcı, tövbekar, monolojik kasveti ile şairin oynamayı seven, maceracı hermenötiği arasında aslında Romantik bir ayrım yapmaktadır. Öyleyse hahamlar ile yapısalcı antropologlar ortak bir şeye sahipler: Metni bir macera olarak değil, bir bulmaca olarak görmektedirler. Metni toparlamalıyız ve onu ait olduğu yere geri götürmeliyiz; onu basitçe elimizde tutamayız ve alabildiğince farklı bir şey için kullanamayız.
Derrida’nın ısrar ettiği bu iki yorumlama düşüncesi ‘kesinlikle bağdaşmamaktadır’ ve İbni Arabi’nin birçok yolla öngördüğü şey ise bu iki pozisyon arasındaki melez bir mütevassıttır [intermediary]. Derrida’nın terimleriyle ifade edersek Şeyh hem bir şairdir hem de hahamdır. Onun hermenötiği ortaçağ İslami bağlamı içinde ‘sahici’ anlamın yapısökümcü reddini ve metnin tamamen çağdaş bir özgürleştirmesini ifade eder fakat aynı zamanda onun hermenötiği aynı zamanda bize ‘bir şey’ söylemeyi deneyen, gönderen olarak yazar kavramını hala devam ettirmektedir. Tek fark bu ‘bir şeyin’ sınırsız bir şekilde kişiden kişiye, andan ana, yerden yere değişmesidir. Her iki düşünür, metnin farklı insanlara farklı şeylerin sonsuz çeşitliliği anlamına geleceğini düşünmektedir fakat İbni Arabi ‘anlamı’ temel olarak geçişken görmektedir; bu durumda bilgi okuyucuya kitabın dışındaki ‘Bir Şey’ tarafından ‘indirilmektedir” (s. 101-103).
Almond, Ian (2012). İbni Arabi ve Derrida Tasavvuf ve Yapısöküm, (çev. Kadir Filiz), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Salutatorium 
Bir Cevap Yazın