Nurettin Topçu – İsyan Ahlakı

İsyan şuurunun tahlili:

“Şuurun tahlili yolunu takip ederek, adeta kaçınılmaz bir şekilde isyana vardık. Gerçekte düşüncenin, sezgiden inanca, inançtan imana doğru tabii bir oluşumunun bulunduğunu gösterdik. İmanda düşüncenin ikiye bölündüğü olgusuna dikkat çektik. Mistik iman, ayni veri içerisinde iki çeşit bilgiyi ihtiva ediyordu: Kendisi hakkında ve Allah hakkında bilgi. Düşüncenin her faaliyetinde gizlenen bu çifte bilgi, iman içerisinde açıklık kazanır ve burada onun farkına varan şuur açısından bir problem olarak ortaya çıkar. Bu problem, bir iç çatışması şeklinde görülür. Daha önce de söylediğimiz gibi, kendisi hakkındaki bilgi insanın kendi hareketindeki yetersizliğini ihtiva ederken, uluhiyet hakkındaki bilgi ise kendi mukadderatını gerçekleştirecek yegane güç hakkındaki düşüncedir. Böyle olunca isyan, söz konusu yetersizliğin bu kurtarıcı güce çağrısı olacaktır. Mukadderatımızın kurtarıcısı bir gücü ortaya koymak suretiyle, Schopenhauer’ın kötümser felsefesinden örneğini Hallac’da bulduğumuz İslam mistiklerinin iyimserlik anlayışına geçiyoruz.

Hallac’ın mistikliği, Allah’ın iradesine boyun eğmek için bedene bağlı iradeden, bencil ve hayvani benlikten tam olarak sıyrılmaya yöneliktir. Bu, insanda ilkel halde mevcut olan benliğin kendinde yaşattığı arzularından tamamiyle vazgeçmek, bizi bizden habersiz yaratan bir başkasına, bizi muhakkak surette bizzat kendisini isteyecek şekilde yönlendirene yeniden dönmemiz gayesiyle benliğin isteklerinden vazgeçmektir. Bu şekilde insan, beşeriyetini aşarak tabiat-üstü bir varlığı isterken aslında kendi kendisini istemiş olmaktadır. İnsan böylece sonunda Allah’la özdeşleşmektedir. Onun hareketi, fani varlığında baskı altında bulunan ruhunun kurtuluşunu gerçekleştirmek üzere Allah’ın yardımını hür ve devamlı bir şekilde dilemek olmaktadır. İnsanın hareketini zamanın, etrafımızda cereyan eden olayların, geçici varlıkların, zahiri alemin dışına yerleştirmek lazımdır” (s. 200-201).

Topçu, Nurettin (2011). İsyan Ahlakı, (Türkçesi Mustafa Kök- Musa Doğan), Dergah Yayınları, İstanbul.