Peter Burke – Kültür Tarihi

“Temsil-etmeler tarihinden bir başka örnek-olay incelemesi görmek için müzikolojiye bakabiliriz: bu da, uygulayıcılarından bazılarının kendilerini kültür tarihçisi diye gördükleri bir disiplindir. Kimi müzikologların, bir edebiyat eleştirmeni tarafından yapılmış ve bir filozof tarafından esinlendirilmiş bir inceleme olan Said’in Orientalism’ine verdikleri karşılıklar, geniş kültür tarihi şemsiyesi altında yer alan disiplinler-arası ilişkilerin ya da “alışverişler”in canlı bir tablosunu sunmaktadır.

Sanat tarihçileri Said’in kitabına 1 980’lerde, müzik tarihçileriyse 1990’1arda karşılık vermişlerdir. Said’in kendisi bile, opera meraklısı olmasına karşın, bu alanda kendi katkısını yapabilmek için 1 993 yılına kadar beklemiştir. O tarihte yayımladığı, Verdi’nin Aida’sı hakkındaki denemesi, bu operanın “Avrupalıların orada belli birtakım güç gösterileri yapabilecekleri, esas itibarıyla egzotik, uzak ve çok eski bir yer” olarak Batılı Orient imgesini pekiştirdiğini ileri sürmektedir.

 Yakınlarda çıkan iki inceleme, konunun karmaşıklığını belirterek bu noktayı daha da ileriye götürmektedir. Ralph Locke’un Saint-Saens’in Samson et Dalila’sı üstündeki çalışmasında, Kutsal Kitab’ın dünyasının 1 9. yüzyıl Ortadoğusu’yla özdeşleştirildiğini, bunun da besteciye operasına yerel renkler, daha doğrusu yerel sesler verme olanağı sağladığını ileri sürmektedir. Saint Saens Öteki’ni -özellikle de, dişil öteki olan Dalila’yı- aynı zamanda hem ürkütücü hem de baştan çıkarıcı olarak göstermiş, ama ona romantik bir arya da söyleterek, “operanın konusundaki tipik oryantalist iki-kutupluluğu” bozmuştur.

Yine, Richard Taruskin’in 1 9. yüzyıl Rusyası’ndaki müzik oryantalizmi üstüne incelemesi de bir paradoksa bağlanmaktadır. Borodin’in ” Orta Asya Steplerinde”si ya da Mussorgsky’nin “Persli Köle Kızların Dansı”ndaki gibi egzotik müzik çağrışımları, Rus ile Oriental (erkek ile dişi, efendi ile köle) arasında bir iki kutupluluk olduğunu varsaymaktadır. Ama Diaghilev bu müziklerin kimilerini Paris’e götürünce, Fransızlar bu oryantal seslerin tipik Rus olduğunu sanmışlardı.” (s. 92-93)

Burke, Peter (2008). Kültür Tarihi, (çev. Mete Tunçay), Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.