Mihail Bahtin – Sanat ve Sorumluluk İlk Felsefi Denemeler

“Bir hayata dışarıdan beden kazandıran veya onu bedenselleştiren tüm güçler, özsel olmayan ve tesadüfi güçler olarak görülür ve her türlü dışarıdalığa derin bir güvensizlik doğar (dinde bu, Tanrı’nın “içkinleştirilmesi” ile, hem Tanrı’nın hem de dinin “psikolojikleştirilmesi” ile, kiliseyi dışsal bir kurum olarak anlayamama ile ve içeride-içsel-olan her şeyin genel bir yeniden değerlendirilmesiyle ilişkilendirilir). Yaşanmış hayat, kendi içinde geri çekilip derinlerde gizlenme eğilimindedir, kendi içsel sonsuzluğuna geri çekilme eğilimindedir; sınırlardan korkar, onları yok etmeye çalışır, zira dışarıdan biçimlendiren gücün özselliğine ve sevecenliğine inancı yoktur; dışarıdan her türlü bakış açısı reddedilir. Ve bu süreçte, sınırlar kültürü (güvenilir ve derin bir üslubun zorunlu koşulu) imkansız hale gelir elbette; sınırlar, hayatın ilgilenmediği şeylerdir; tüm yaratıcı güçler sınırlardan geri çekilir ve onları yazgının insafına bırakırlar.

Estetik kültür, bir sınırlar kültürüdür, dolayısıyla hayatın, derin bir güvenin sıcak atmosferiyle sarmalanmasını öngerektirir. İnsanın ve dünyasının sınırlarını (dışsal sınırları kadar içsel sınırlarını da) güvenilir ve sağlam bir şekilde oluşturma ve şekillendirme edimi, insanın dışında sağlam ve güvenilir bir konumu, tinin uzun bir süre ikamet edebileceği, kendi güçlerini yönetebileceği ve hiçbir kısıtlama olmadan edimde bulunabileceği bir konumu öngerektirir. Bunun da, kendisini kuşatan atmosferin özsel bir değer-kuramsal bedenselliğini öngerektirdiği açık olsa gerektir. Değer-kuramsal olarak “bedenleşmiş” bu atmosferin eksik olduğu yerde, dışarıdalık
konumunun tesadüfi ve istikrarsız olduğu yerde ve canlı değer-kuramsal bir anlayışın, içeriden deneyimlenen bir hayata (pratik-bencil bir hayata, toplumsal hayata, ahlaki hayata vb.ye tamamen içkin olduğu yerde -insanın ve hayatının sınırlarında değer-kuramsal açıdan kalıcı ve yaratıcı her türlü ikamet imkansızdır ve bu durumda, kişinin yapabileceği tek şey, insanı ve hayatını taklit etmek veya bir benzerlik uydurmaktan (yani, insanı ve hayatını aşan öğeleri olumsuz bir şekilde kullanmaktan) ibarettir.” (s. 253-254)

Bahtin, Mihail (2005), Sanat ve Sorumluluk İlk Felsefi Denemeler, (çev. Cem Soydemir), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.