Gilles Deleuze – Leibniz Üzerine Beş Ders

“Ne demektir günümüzde Leibnizcı olmak? Bu iki şey olabilir; biri pek ilginç değil, öteki çok ama çok ilginç… Daha önce kavramın çığlıkla özel bir ilişkisi olduğunu söylemiştim. Günümüzde Leibnizcı ya da Spinozacı olmanın ilginç olmayan bir tarzı var – meslek icabı bu tipler belli bir yazar üzerine çalışırlar; ama filozofa talip olmanın başka bir tarzı da vardır. Bu ise profesyonelce değildir. Bunlar ise filozof olmak zorunda değildirler. Felsefede hayranlık verici bulduğum şey, filozof olmayan birinin bir filozofla artık kavramsal diyemeyeceğim bir yakınlığı – kendi çığlığı ile filozofun kavramları arasındaki yakınlığı keşfetmesidir. Nietzsche’yi düşünüyorum – çok erken yaşta okumuştu Spinoza’yı ve bir mektubunda diyordu ki yeniden okudum ve ünlüyordu: geri alamıyorum kendimi! Geri alamıyorum! Hiçbir filozofla Spinoza’yla olduğu türden bir ilişkim olmadı. Filozof olmayanlar söz konusu olduğunda böyle bir durum daha ilgi çekicidir. İngiliz romancı Lawrence Spinoza’nın onu nasıl alt üst ettiğini birkaç satırda anlatmıştı. Tanrıya şükür filozof olmadı. Neyi yakalamıştı acaba? Bu ne anlama geliyordu? Kleist, Kant’a çattığında, aynı şekilde kendini geri alamamıştı. Bu ne biçim bir iletişimdir? Spinoza bir sürü eğitimsiz insana ilham vermişti… Borges ve Leibniz. Borges aşırı ölçüde bilgili, çok ama çok okumuş bir yazardır. Her zaman iki meseleyle uğraşır: varolmayan kitap…

[Bandın sonu]

…Borges Leibniz’e uygun bir kopya yapmaktadır – yalnızca esaslı bir farkla: Leibniz’e göre kah Adem’in böyle günah işlediği, kah başka türlü günah işlediği, kah hiç günah işlemediği bütün dünyalar birbirlerini dışlıyorlardı, yani bir arada mümkün değildiler. Öyle ki çok klasik “o mu bu mu,” yani ayırma ilkesini hala korumaktaydı: ya bu dünya ya da bir başkası. Oysa Borges bir arada mümkün olmayan bütün bu dizileri aynı dünyaya yerleştiriyor, bu sonuçların çoğalmasına olanak sağlıyordu. Leibniz bir arada mümkün olmayanların aynı dünyada bulunmasına asla göz yummazdı”(s.57-58).

Deleuze, Gilles(2007), Leibniz Üzerine Beş Ders, (çev. Ulus Baker, yay. haz. Aliye Kovanlıkaya), Kabalcı Yayınevi, İstanbul.