“Horkheimer- Teorimiz pratiğe artık doğrudan hizmet etmese, pratikle arasındaki bağ tamamen karanlık olsa da, öyle veya böyle pratiğe yine de hizmet edeceğini söyleyebiliriz. Düşünce çok ciddi bir anlamda yönünü kaybetti. Felsefe bu bakımdandan sanattan ayrılıyor. Felsefi bir bağlamda dünyanın adaletsizliğinden ve yalancılığından bahsederken, dünya adaletsiz ve yalancı olmadığını, çünkü başka bir alternatifi bulunmadığını, sadece elinden geleni yaptığını söylerse, teoriyle ilgili bir sorun var demektir. Haklı olarak, teorinin bir anlamının olmasını bekleriz. Halbuki müziği sadece dinleriz. Teori, bir direniş, bir karşı koyma olarak teori kendinden bihaber olamaz. Senin düşünme biçimin de oldukça pratik yönelimli.
Adorno- Dünya bugün olduğu gibi kaldığı sürece her şeyin yanlış olacağını biliyorum.
Horkheimer- O zaman, sırf bunu söylemenin bile birçok şeyin olduğu anlamına geldiğini de söylersin. Ama bence çok daha fazla şeyin olması, vahşetin artık gerekli olmadığı bir yolun gösterilmesi gerekiyor. Senin bakış açına göre, bunu söylediğimizde, teori işini yapmış demektir. Bence Marksizmin bir şeyin kötü olduğunu söylemekle yetinmeyen tarafını korumamız lazım. Aslına bakılırsa, Fransız karşı-devriminin, cellatlık mesleğine hala ihtiyaç olduğunu, çünkü aksi takdirde işlerin daha da kötüleşeceğini savunan bakış açısıyla mücadele etmemiz gerekiyor hala.
Adorno- Teoriyle pratik arasındaki ilişkide, canımı en çok sıkan şey aslında çok bariz bir şey; yani Rusların yazdığı her şeyin ideolojiye, hamlığa, düpedüz saçmalığa kaydığını; kültürün zırvalık olduğunu, Marx’ın ve Engels’in geçtiği topraklarda barbarlığın bir ölçüde yeniden yükselişini deneyimlemek. Rusların düşüncesi, en ileri düzeydeki burjuva bilincinden daha fazla şeyleşmiş durumda. Marx’a, Engels’e ve Lenin’e sadık kalan, ama aynı zamanda da kültürün en ileri biçiminin gerisine düşmeyen bir teori geliştirmeyi istemişimdir hep” (s. 58-59).
Adorno, Theodor W. ve Horkheimer, Max (2013). Teori ve Pratik Üzerine Bir Tartışma, (çev. Orhan Kılıç), Metis Yayınları, İstanbul.
Salutatorium 
Bir Cevap Yazın